11. NAJWIĘKSZE BIBLIE - WYSTAWA BIBLII

Gablota 7

W tej gablocie są największe egzemplarze Biblii jakie znajdują się na tej wystawie. 

Biblia. Tłumaczenie Marcin Luter. Drukował Johann Georg i Christian Gottlieb Cotta. Tubingen 

1730.

 Jest niekompletna, brakuje 38 stron. Ponieważ tą biblię uratowano z ogniska. W jednym ze starych nieużywanych po wojnie kościółków ewangelickich niedaleko Wałbrzycha chłopcy weszli do kościoła i znaleźli gdzieś ukrytą biblię i na posadzce przed ołtarzem zrobili ognisko. A był to chłodny jesienny dzień. Pastor przechodząc zobaczył wydobywający się z okien dym. Wszedł do środka do kościoła, a tam chłopcy w środku kościoła na posadzce urządzili sobie ognisko i palili Biblię. Uratował ją. Spalone zostały pierwsze 38 stron i okładka, pozostała część zachowana została w całości.  Było to na jesieni początku lat 1970 tych. 

Poniżej Biblia Katolicka tłumaczona przez Johanna Ditenberga. Drukował Arnold Quentel. Koln 1607.

Widać jak oprawiano biblię. Drewniana deszczułka, oprawiona w skórę i montowane okucia. Ale ta biblia jest ciekawa też z innego względu. Zanim Luter wydał całą biblię to wydawał  poszczególne księgi oddzielnie:  Nowy Testament wydał w całości, ale  Stary Testament przekładał sukcesywnie, i całą biblię wydał dopiero w 1534 roku.  Natomiast Katolicy wydali biblię 3 lata wcześniej w 1531 roku.

Ciekawostką jest to że Jan Ditenberger, który postanowił przetłumaczyć na język niemiecki, żeby dostarczyć również Katolikom tekstu biblijnego, bo protestanci mieli już część swojego przekładu uznał, że przekład Lutra jest tak dobry, że trudno zrobić lepszy przekład.  W związku z tym 80% tej biblii katolickiej to jest zaczerpnięty jest tekst z biblii Lutra. Tylko Tłumacz czytał to z wulgatą, to znaczy, że tam gdzie wersja wulgaty była odmienna od tekstu hebrajskiego lub greckiego tłumacz poszedł za wulgatą. Natomiast Luter tłumacząc biblię poszedł za językami oryginalnymi to znaczy do Starego Testamentu tekst hebrajski, a do Nowego Testamentu tekst grecki.

Biblia z objaśnieniami Łukasza Osiandera. Drukowano w Luneburgu w drukarni Jana i Henryka Stern 1650.

To jest piękny przykład takiej dużej barokowej, albo ołtarzowej albo domowej rodzinnej biblii, która miała służyć przez kilka pokoleń ludziom. Była bardzo cenna i bardzo szanowana.

Z tym, że książki w tamtym czasie książki nie stawiano tak jak my stawiamy w biblioteczce. Ale biblie były kładziono je płasko, po to żeby nie niszczyły się. Po prostu, jest to duży ciężar takiej dużej biblii. Gdyby ona stała w biblioteczce to ściągnęłaby całą tą oprawę Będąc ciężką ponieważ stojąc pionowo ściągnęłaby całą tą oprawę, która znajduję się z tyłu. Wszystkie biblie musiały być przechowywane na leżąco.

10. BIBLIA Z KOZICH SKÓR, PAPIRUSY, - WYSTAWA BIBLII

GABLOTA  7 

Rękopisy pisane byłynajczęściej na skórach kozich. To jest fragment  Nowego Testamentu. Te 3 egz. Pochodzą z Etiopii. Duża część Nowego Testamentu pisana była w języku Geez. Jest to język liturgiczny chrześcijan mieszkających w Somalii i w Etiopii. Tak jak łacina jest językiem liturgicznym w kościele Katolickim tak język Geez był językiem liturgicznym Somalijczyków i Etiopczyków.

To jest fragment Nowego Testamentu w języku Geez i prawdopodobnie pisany na skórach antylopy.

Fragment listów Apostoła Pawła w języku Geez z Etiopii napisany na koziej skórze (powyżej). Są to cztery kartki na ośmiu stronicach. Między dwoma listami umieszczono kolorowy ozdobnik.

Ten mały egzemplarz (powyżej) oprawiony w drewniane deseczki jest to tzw. Biblia dla podróżnych. Zawierała malutko miejsca i można włożyć do kieszeni i w podróży wyjąć i czytać. 

Interesujący jest ten Papirus Rylandsa (powyżej). Przez długi okres czasu począwszy od XVII wieku bibliści i historycy podważali to, że ewangelia Jana została napisana przez ucznia Pana Jezusa w 95 roku jak podawała tradycja.  Uważano, że Jan nie napisał tej ewangelii, ale że ktoś napisał ją dopiero około 185-200 roku po narodzeniu Chrystusa. W górnym Egipcie znaleziony został fragment papirusu  zawierający fragmenty Ew. Jan 18 rozdziału pochodzący z roku. od 120 do 125 roku. Niektórzy datują na 130. Teoria historyków i teologów , którzy mówili, że Jan nie napisał ewangelii upadła. Okazało się, że Jan napisał ewangelię . Jest to najbliższy oryginałowi odpis. (oryginał jest w British Museum)

Papirus Rylandsa.

Ten Papirus 115 zawiera fragmenty z Objawienia Jana. Małe fragmenty.

Papirus 10  na którym napisany jest list do Rzymian jest ciekawym zabytkiem, ponieważ ktoś pisał ten tekst ale nie miał wprawionej ręki. Popełniał dużo błędów, gramatycznych i ortograficznych. Jego greczyzna była bardzo słaba, i charakter pisma bardzo słaby, ale przetrwał i zachował się mimo, że zawierał wiele błędów..

Papirus 10

Ten Psalm Łaciński  (powyżej), który jest wydrukowany jest interesującym zabytkiem, ponieważ na tekście tego psalmu Marcin Luter, gdy rozpoczynał prace w Uniwersytecie w Wittemberdze w roku 1513 rozpoczął swoją pracę wykładową komentarzem do księgi Psalmów , a wtedy był jeszcze mnichem katolickim, jeszcze nie był reformatorem religijnym. Dla ułatwienia dla siebie między tekst tych Psalmów wpisywał uwagi, które pomagały mu później prowadzić  wykład. Pisał cienkim piórem gęsim. 

Poniżej 2 zdjęcia rękopisu tłumaczenia Psalmów z języka hebrajskiego na język niemiecki przez dr Marcina Lutra