13. BIBLIA NIEŚWIESKA I JAKUBA WUJKA - WYSTAWA BIBLII

GABLOTA 10

Dopiero później w 1599 roku ksiądz katolicki z zakonu Jezuitów Jakub Wujek przetłumaczył całe Pismo Święte na język Polski. Z tym, ze on tłumaczenia dokonał w roku 1596, ale hierarchia kościelna nie zgodziła się na wydanie. Dopiero po jego śmierci, a zmarł  w 1597 roku, czyli po dokonaniu już pełnego przekładu uczniowie Jakuba Wujka dokonali korekty, bo Wujek tłumaczył częściowo z hebrajskiego, a częściowo z greckiego, a zgodnie z kanonami soboru w Trydencie można było przełożyć tylko z Wulgaty. Kiedy jakub Wujek zmarł jego uczniowie skorygowali to z Wulgatą i dopiero po jego śmierci został ten tekst wydany. W tym zbiorze na wystawie jest tylko jedna karta tego oryginalnego wydania i to uratowaną z makulatury.

Interesującym zabytkiem przekładu Pisma Świętego na język Polski była biblia Nieświeska, albo biblia Budnego. Szymon Budny należał początkowo do kościoła Reformowanego, czyli Kalwińskiego, a później przyjął Arianizm. Arianie odegrali dość znamienną rolę w historii Polski. Byli pierwszymi ludźmi, którzy nie tylko zajmowali się sprawami religijnymi. Mieli inne spojrzenie na bóstwo Jezusa, Ducha Świętego, ale zajmowali się sprawami społecznymi. Byli to pierwsi ludzie w Polsce, którzy zwrócili uwagę, że ludzie z niższych warstw społecznych jak mieszczanie i chłopi, to tez ludzie, tak samo wartościowi jak szlachta i dlatego byli bardzo niepopularni w Polsce, ale dosyć duży to był ruch. Otóż dla potrzeb arian Polskich przetłumaczył on Pismo Święte i wydane zostało w Nieświeżu. Na marginesie mówiąc Szymon Budny jest ojcem literatury Białoruskiej. On wydał pierwszy podręcznik i pierwsze książki w języku białoruskim, a był Polakiem pochodzącym z rodziny szlacheckiej osiedlonej pod Lublinem, a później przez jakiś czas przebywał na Litwie i Białorusi, stąd też znał ten język i był ojcem tego języka.

Inną próbą tłumaczenia na język Polski jest egzemplarz, który znajduje się w Bibliotece Narodowej a wydany został w Płocku. Jest to próba przekładu ewangelii Mateusza z 1551 roku (poniżej).

W tej gablocie pokazany jest taki ciekawy egzemplarz  biblii w języku angielskim. To jest tzw. paralelna biblia w starych kolumnach. Przykład pięknej oprawy. Deska i tłoczona skóra na tej desce (poniżej).

12. POLSKIE BIBLIE. BIBLIA LEOPOLITA I BRZESKA - WYSTAWA BIBLII

GABLOTA 9

Najstarsze tłumaczenie Pisma Świętego na język Polski. Pierwszymi tłumaczeniami były najczęściej tłumaczenia Psalmów, które już w XV wieku pojawiły się np. Psałterz krakowski, albo floriański, psałterz Puławski, albo biblia królowej Zofii

Ta biblia królowej Zofii przechowywana była w jednym z seminariów duchownych na Węgrzech. W okresie II wojny światowej zaginęła tak że nie ma tego egzemplarza, który tam był.  Nie ma egzemplarza biblii królowej Zofii, albo biblii Szaroszapackiej. Nazwana tak od miejsca gdzie była przechowywana.

Natomiast w XIX wieku i na początku XX wieku zrobiono odpisy tej biblii. Ona zaginęła dopiero w czasie II wojny Światowej. Wcześniej dokonano zdjęć i odpisów. Wiemy jak wyglądała i mamy też wydrukowaną w języku polskim.

Ale pierwszym pełnym przekładem Pisma Świętego oprócz królowej Zofii był przekład księdza Jana Nicza ze Lwowa magistra pracującego jako wykładowca na Uniwersytecie Krakowskim.

Otóż Jan Nicz przetłumaczył biblię na zamówienie rodziny Szarffenbergerów, takiej kupieckiej rodziny krakowskiej. Z tym, że język przekładu Jana Nicza nie jest takim najlepszym. Nazywała się ona biblią Leopolity (łac.) czyli Lwowianin. On nie podał swego nazwiska drukowanej biblii w obawie przed represjami ze strony hierarchii kościelnej, która w tamtym okresie czasu nie była zainteresowana przekładami Pisma Świętego na język Polski.

Dopiero pod koniec XIX wieku badacz literatury słowiańskiej Britner odkrył,. że tłumaczem biblii był Jan Nicz.

Pięknym przekładem i chyba najlepszym przekładem XVI wiecznym na język Polski była tzw. Biblia Brzeska, która przełożona została przez badaczy i uczonych protestanckich na zapotrzebowanie szczególnie kościołów Kalwinistycznych i Luterańskich. Tłumaczona była w Pińczowie, drukowana częściowo w Nieświerzu, finansowana przez Radziwiłła zwanego Czarnym, a ostateczny druk był w Brzegu. A więc ma ona różne nazwy: Biblia Pińczowska, biblia Radziwiłłowska, biblia Brzeska. Nie odegrała ona w literaturze wielkiej roli bo nakład był niewielki, była wydrukowania w 300 egz. Zachowanych zostało około 100 egzemplarzy dzisiaj. Nigdy nie była więcej wznawiana. Był wznawiany tylko Nowy Testament. Ale jako całość nie była wznawiana (poniżej).

Próbą tłumaczenia Nowego Testamentu (poniżej) i to dokonana znacznie wcześniej bo w roku 1551 do 92 roku był przekład Stanisława Murzynowskiego Nowego Testamentu, dobry przekład ale ta Polszczyzna nie była najlepsza. Najlepszym przekładem była biblia Brzeska.